شبکه یا Network چیست

شبکه کامپیوتری Computer network به اتصال دو یا چند سیستم مانند کامپیوتر ، لپ‌تاپ ، و… با توانایی رساندن و دریافت داده است. انتقال داده‌ها می‌تواند با کابل شبکه ، کابل فیبر نوری یا به صورت بیسیم انجام شود.

شبکه کامپیوتری باعث تسهیل ارتباط میان کاربران شده و اجازه می‌دهد تا کاربران منابع خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

انواع شبکه های کامپیوتری از نظر وسعت و کاربرد به دسته بندی زیر تقسیم می‌شوند :

• WAN: شبکه گسترده (Wide Area Network)
• MAN: شبکه کلان‌ شهری (Metropolitan Area Network)
• LAN: شبکه محلی (Local Area Network)
• PAN: شبکه شخصی (Personal Area Network)
• WLAN: شبکه محلی بی‌سیم (Wireless Local Area Network)
• CAN: شبکه محیط دانشگاهی (Campus Area Network)
• HAN: شبکه خانگی (Home Area Network)
• SAN: شبکه ذخیره‌سازی (Storage Area Network)

انواع شبکه های رایانه‌ای از نظر شکل اتصال:

• Star
• Bus
• Ring
• Mesh
• Extended Star

انواع شبکه های رایانه‌ای از نظر نقش کاربر و نوع ارتباط:

• نظیر به نظیر: هم کاربر سرویس می‌دهد و هم سرویس می‌گیرد.
• کلاینت سرور: سرور سرویس دهنده عمل سرویس دهی را انجام می‌دهد و کلاینت یا مشتری فقط سرویس می‌گیرد.

یک شبکه رایانه‌ای اجازه به اشتراک گذاری منابع و اطلاعات را بین دستگاه‌های متصل شده به هم را می‌دهد. در دهه ۶۰ میلادی ، آژانس تحقیقاتی پیشرفته ARPA پروژه‌های ARPANET را برای وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اختصاص داد.

این اولین شبکه رایانه‌ای در جهان بود که توسعه آن از سال ۱۹۶۹ و بر اساس طرح‌های توسعه دهه ۶۰ آغاز شد.

بعضی از کاربردهای مرسوم شبکه‌های رایانه‌ای:

• تسهیل ارتباطات: با استفاده از شبکه ، افراد می‌توانند به آسانی از طریق ایمیل ، پیام‌رسانی فوری ، اتاق گفتگو ، تلفن ، تلفن تصویری و ویدئو کنفران، ارتباط برقرار کنند.
• اشتراک گذاری سخت افزارها: در محیط شبکه‌ ، هر کامپیوتر می‌تواند به منابع سخت‌افزاری دسترسی پیدا کرده و از آن‌ها استفاده کند مانند چاپ یک سند به وسیله چاپگری که در شبکه به اشتراک گذاشته شده‌ است.
• اشتراک گذاری پرونده‌ها ، داده‌ها و اطلاعات: در یک شبکه‌ ، هر کاربر مجاز می‌تواند به داده‌ها و اطلاعاتی که بر روی رایانه‌های دیگر ذخیره شده‌ است دسترسی پیدا کند.
  قابلیت دسترسی به داده‌ها و اطلاعات در دستگاه‌های ذخیره‌سازی اشتراکی ، از ویژگی‌های مهم بسیاری از شبکه‌ها است.
• اشتراک گذاری نرم‌افزارها: کاربرانی که به یک شبکه متصل‌اند ، می‌توانند برنامه‌های کاربردی موجود روی کامپیوترها را از راه دور را اجرا کنند.

در شبکه‌ از قرارداد IP استفاده می‌شود و بسته به اینکه چه کسانی شبکه‌ها را مدیریت می‌کنند و اینکه چه کسانی در این شبکه عضو هستند می‌توان سه نوع را دسته‌بندی نمود:

• شبکه داخلی یا اینترانت (Intranet)
• شبکه خارجی یا اکسترانت (Extranet)
• شبکه‌ اینترنت (Internet)
  

شبکه‌های داخلی یا خارجی ممکن است که اتصالاتی به شبکه اینترنت نداشته باشند. در صورتی که این شبکه‌ها به اینترنت متصل باشند در مقابل دسترسی‌های غیرمجاز از سوی اینترنت محافظت می‌شوند.

خود شبکه اینترنت به عنوان بخشی از شبکه داخلی یا شبکه خارجی به حساب نمی‌آید ، اگرچه که ممکن است شبکه اینترنت به عنوان بستری برای برقراری دسترسی بین قسمت‌هایی از یک شبکه خارجی خدماتی را ارائه دهد.

شبکه داخلی Intranet

یک شبکه داخلی Intranet مجموعه‌ای از شبکه‌های متصل به هم می‌باشد که از قرارداد IP و ابزارهای مبتنی بر IP مانند مرورگران وب استفاده می‌کند و معمولاً زیر نظر یک نهاد مدیریتی کنترل می‌شود.

این نهاد مدیریتی شبکه داخلی را نسبت به دنیا محصور می‌کند و به کاربران خاصی اجازه ورود به این شبکه را می‌دهد. به‌ طور معمول‌تر شبکه‌ یک شرکت یا دیگر شرکت‌ها یک شبکه Intranet می‌باشد.

نکته: به‌ طور مثال شبکه ملی اطلاعات در ایران نوعی از شبکه‌های داخلی اینترانت (Intranet) می‌باشد.

شبکه خارجی Extranet

یک شبکه خارجی Extranet یک یا چند شبکه متصل است که به لحاظ محدوده به یک سازمان یا نهاد متصل است همچنین شامل اتصالات محدود به شبکه‌های متعلق به یک یا چند سازمان یا نهاد دیگر است.

از نظر فنی می‌توان یک شبکه خارجی را در گروه شبکه‌های دانشگاهی ، کلان‌شهری یا دیگر انواع شبکه غیر از شبکه محلی به حساب آورد ، چرا که از نظر تعریف یک شبکه خارجی نمی‌توان فقط از یک شبکه محلی تشکیل شده باشد ، چون بایستی دست کم یک اتصال به خارج از شبکه داشته باشد.

شبکه اینترنت Internet

شبکه Internet شبکه ویژه‌ای از اتصالات داخلی عمومی و خصوصی در سرتاسر دنیا است. این شبکه بر اساس مدل اولیه‌ای کار می‌کند که ARPANET نام داشت و به‌ وسیله مؤسسه آرپا ARPA که وابسته به وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا است ایجاد شد.

همچنین برای وب جهان‌ گستر WWW در لاتین واژه Internet برای نامیدن آن بکار می‌رود که برای اشتباه نشدن با معنی واژه ، حرف اول را بزرگ می‌نویسند.

اعضای شبکه اینترنت یا شرکت‌های سرویس دهنده آن‌ از آدرسهای IP استفاده می‌کنند. این آدرس‌ها از موسسات ثبت نام آدرس IP تهیه می‌شوند تا تخصیص آدرس‌ها قابل کنترل باشد.

همچنین سرویس دهندگان اینترنت و شرکت‌های بزرگ ، اطلاعات مربوط به در دسترس بودن آدرس‌هایشان را بواسطه قرارداد BGP با دیگر اعضای اینترنت مبادله می‌کنند.

مفهوم Active و Passive در شبکه

Active به تجهیزاتی در شبکه گفته می‌شود که برای فعالیت خود نیازمند اتصال دائم می‌باشند و خود نیز در ایجاد ، هدایت و تقویت سیگنال‌های داده نقش دارند برای مثال می‌توان به سوئیچ‌ ها و روتر ها اشاره نمود.

Passive به تجهیزاتی در شبکه گفته می‌شود که برای فعالیت خود معمولاً نیازمند اتصال دائم نمی‌باشند و خود نیز در ایجاد ، هدایت و تقویت سیگنال‌های داده نقش ندارند برای مثال می‌توان به کابل ، هاب و انواع کانکتور ها اشاره نمود.